Dünya Sağlık Örgütü, Mpox salgınını küresel halk sağlığı acil durumu olarak nitelendirdi. Yalnızca 2024 yılı içinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 15.600 vaka ve 537 ölüm bildirildi. Aşı eksikliği ve hızla yayılan 1b virüs alt tipi, dünya genelinde endişe oluşturuyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞININ BELİRTİ VE BULGULARI NELERDİR?
Maymun çiçeği hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve ciltte döküntülerle kendini gösteriyor.
Semptomlar, virüsle temasın ardından ortalama 1-2 hafta (5-21 gün) içinde ortaya çıkıyor.
Hastalığın ilk 5 günü boyunca ateş, yoğun baş ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülür. Bu belirtiler birçok farklı hastalıkta da görülebiliyor, ancak lenf bezi şişliğinin varlığı, çiçek hastalığı, su çiçeği ve kızamık gibi diğer hastalıklardan ayrılmasında önem arz ediyor.
Ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ciltte döküntüler ortaya çıkıyor ve bu döküntüler genellikle yüzde, kollarda ve bacaklarda görülüyor.
Avuç içi, ayak tabanı, ağız içi, genital bölge ve gözlerde de lezyonlar görülebiliyor. Lezyonlar, başlangıçta düz bir kızarıklık (makül) şeklinde olabiliyor ve zamanla deriden kabararak papül halini alıyor. İçleri berrak sıvı ile dolarak vezikül halini alır; veziküllerin sıvısı zamanla sarımsı püstüllere dönüşüyor.
Püstüller kabuk bağlayarak, kabukların düşmesiyle lezyonlar iyileşiyor. Bu süreç genellikle 2-4 hafta sürer ve kendiliğinden iyileşir. Bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde hastalık daha şiddetli geçebiliyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞININ TANISI NASIL KONUR?
Hastalığın teşhis edilebilmesi için öncelikle dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta bulunuyor. Hastalık belirtileri gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri veya benzer belirtiler taşıyan kişilerle yakın temasları olup olmadığını değerlendirmek gerekiyor.
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenildiğinde, lezyonlardan uygun yöntemlerle alınmış ve güvenlik önlemleriyle paketlenmiş örneklerin ilgili laboratuvara gönderilmesi gerekiyor.. Bu testlerin rutin laboratuvarlarda yapılamadığını belirtmek gerekir; bu tür testler, biyogüvenlik düzeyi 2 olan laboratuvarlarda yapılabilir.
Günümüzde tanı, PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) yöntemiyle virüse ait DNA’nın örneklerde tespit edilmesine dayanıyor. Maymun çiçeği hastalığının kan örnekleriyle teşhis edilmesi genellikle zordur çünkü virüs kanda çok kısa süre bulunuyor ve PCR ile tespiti zor olabiliyor. Ayrıca, antijen ve antikor testleri, önceki çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman güvenilir sonuçlar vermeyebiliyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ TEDAVİSİ VE AŞISI VAR MIDIR?
Mpox hastalığı için henüz yaygın olarak kullanılan bir tedavi seçeneği mevcut değildir. Hastalığın kontrol altına alınmasında sidofovir, brinsidofovir, tekovirimat (ST-246) gibi antiviral ilaçlar ve çiçek immünoglobulini gibi tedaviler kullanılmıştır.
ABD'de, maymun çiçeği hastalığının tedavisi için 2019 yılında FDA onayı almış JYNNEOSTM isimli bir aşı mevcuttur. Bu aşı, aynı zamanda Imvamune ve Imvanex isimleriyle de biliniyor. Zayıflatılmış bir çiçek virüsü içeren bu aşı, çiçek hastalığı ve maymun çiçeği virüslerine karşı koruma sağlıyor.
Aşı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü Aşı Laboratuvarları'nda geliştirilmiş ve daha sonra Münih Üniversitesi'ndeki araştırıcılar tarafından daha güvenli bir formülasyon elde edilmiştir. Laboratuvarlarda çalışanlar ve salgın durumunda risk altında olanlar için sınırlı sayıda bulunan bu aşı, temastan sonra da uygulanabiliyor.