Türkiye Mimar ve Mühendis Odaları Birliği’nin (TMMOB) uzun süredir kamuoyunu tehlikesine dair uyardığı düzenleme olan Köy Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, gece yarısı TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı.
KAÇAK YAPILARIN YIKIMINDA DA DEĞİŞİKLİK
TBMM Genel Kurulunda kabul edilen teklif ile birlikte, köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine satılan taşınmazlar üzerinde çeşitli nedenlerle bina yapmayanlara ya da taksitlerini ödemeyen hak sahiplerine verilen süre 31.12.2028 tarihine kadar uzatılacak. Gecekondu Kanunu'nun 18'inci maddesinde yapılan düzenleme ile yıkım kararının hangi makamlar tarafından alınacağı, hangi sürede ve nasıl ilgililere tebliğ edileceği, yıkım işleminin tebliğden ne kadar süre sonra ve nasıl tesis edileceği düzenlenerek idari işleme karşı yargı yoluna başvuru imkanı sağlanacak.
İMAR HAKKI TRANSFERİ ÖDÜL MÜ CEZA MI?
İmar hakkı aktarımı, "1/1000 ölçekli uygulama imar planının bulunduğu, arazi ve arsa düzenlemesi yapılmış ya da yapılması mümkün olmayan alanlarda, parselin tamamının ya da bir kısmının umumi ve kamu hizmet alanlarında kalması sebebiyle, parsel üzerinde özel mülkiyete konu yapılaşma hakkının verilememesi durumunda, verilemeyen emsale esas inşaat hakkının başka parsel ya da parsellere imar planı kararı ile taşınması işlemidir" şeklinde tanımlanıyor.
İmar hakkı aktarımı yapılarak umumi ve kamu hizmet alanlarının kamuya mali külfet getirmeden bedelsiz karşılanarak kamu mülkiyetine geçirilmesi, vatandaşların mülkiyetlerindeki kısıtlılığın kaldırılması ve kamulaştırmasız el atma davalarının önüne geçilmesi amaçlanıyor. Ancak bu madde konusunda da TMMOB, “yurttaşın mülkiyet hakkı rant için gasp edilebilir” uyarısında bulunuyor.
DÜZENLEMENİN ÇERÇEVESİ LİSTELENDİ
Düzenleme ortaklık payları, düzenlemeye tabi tutulan yerler ile bölgenin ihtiyacı olan yol, meydan, park, otopark, çocuk bahçesi/parkı, yeşil saha, ibadet yeri ve karakol, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı öğretime yönelik eğitim tesis alanları, kamuya ait kreş ve gündüz bakımevleri, pazar yeri, semt spor alanı, toplu taşıma istasyonları ve durakları, Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık tesis alanları, otoyol hariç erişme kontrolünün uygulandığı yol, su yolu, bölgenin geneline hizmet veren spor alanı, belediye hizmet alanı, sosyal ve kültürel tesis alanı, kamu hizmeti için planlanan teknik altyapı ve trafo alanları, özel tesis yapılmasına konu olmayan ağaçlandırılacak alan, rekreasyon alanı olarak ayrılan parseller ve mesire alanları, resmi kurum alanı, uygulama imar planı kararı ile getirilen diğer umumi ve kamu hizmet alanları, otogar alanından oluşacak ve bu hizmetlerle ilgili tesislerden başka maksatlarla kullanılamayacak.
DEĞER ARTIŞI ÖDEMESİNDE NAKİT İNDİRİMİ
Taşınmaz maliklerinin tamamının talebi üzerine parsel bazında fonksiyon değişikliği ile ada bazında yapılacak imar planı değişikliği sonucunda değerinde artış olan parsel veya parsellerin artan değeri ile mahkemelerce iptal edilen imar planı değişikliklerinde, imar planı değişikliği neticesinde yürürlükten kalkan imar planı ile teklif edilen yeni imar planının kapsadığı parsel veya parsellerde oluşan değer farkının yüzde 90'ı, değer artış payı olarak alınacak. Değer artış payı peşin veya taksitle ödenebilecek. Değer artış payının peşin ödenmesi halinde yüzde 10 indirim uygulanacak ve en geç tahakkukun oluştuğu tarihi takip eden bir ay içerisinde ödenecek.
YAPI DENETİMİNDE ODALAR DEĞİL FİRMALAR
Kanun ile birlikte yapı denetim hizmet sözleşmelerinin kurulmaları ve yapı denetim firmalarının görevlendirilmelerine ilişkin düzenleme yapılacak. Güneş enerji santralleri ile rüzgar enerji santralleri Kanun'un kapsamı dışına çıkarılacak. Ayrıca, yapı denetim hizmet sözleşmesi bedeline esas inşaat alanı 500 metrekareye kadar olan yapılarda, yapı sahibince belirlenen yapı denetim kuruluşuyla, diğer hizmet sözleşmelerinde ise Bakanlıkça yayımlanacak usul ve esaslara göre o yapı için ildeki faal yapı denetim kuruluşu sayısı da dikkate alınarak elektronik ortamda aynı anda belirlenen en fazla iki yapı denetim kuruluşundan biriyle yapı sahibi arasında yapı denetim hizmet sözleşmesi akdedilebilecek.
UZMANLARIN İTİRAZLARI NELER?
CHP’nin de karşı çıktığı söz konusu düzenlemeye ilişkin kent bilimciler ve şehir plancılarından çokça itiraz gelmiş, özellikle TMMOB bu düzenlemedeki tehlikelere dair defalarca açıklama yapmıştı. TMMOB’un itirazları özetle şöyleydi:
- İlgili meslek kuruluşlarının denetimi ortadan kaldırılıyor.
- Hem yerel yönetimlerin hem de yurttaşın mağdur edilmesinin önü açılıyor.
- TMMOB’un itirazları, yargı yoluna gitmesi üzerine iptaller yaşanan imar hakkı transferleri de maalesef bu yasa ile getiriliyor. Gerekçelendirilirken ‘mağduriyet’ belirtiliyor. Yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imar hakkının transferi deniliyor oysa imar yasasında ve ilgili mevzuatta bunların önünü açan yöntemler mevcutken imar hakkı transferleriyle, geçmişte de yaşandığı örnekler var, son derece şaibeli belli bir rantın daha değerli hale getirilmesini sağlayan uygulamaların da önünü açıyor.
- Kentsel yaşamdaki mülkiyetlerini dahi ortadan kaldırabilecek uygulamaları merkezi idareye veriliyor.
CHP’Lİ VEKİL: RANTA TEŞVİK YASASI
Teklife ilişkin açıklama yapan CHP Kayseri Milletvekili Aşkın Genç değer artış payının yüzde 90 olarak değiştirilmesinin AYM’nin iptal gerekçesini karşılamadığını söyleyerek; değer artış payının yüzde 90 gibi yüksek bir oranda belirlenmesinin dengesizliği gidermeyeceğini ifade etmişti.
Değer artış payının kamu yararına kullanılacağı ifade edilse de bu kaynakların nasıl ve nerede kullanılacağı konusunda bir şeffaflık bulunmadığını belirten Genç, “Kamu yararı iddiasıyla yapılan düzenlemeler, aslında rant odaklı bir anlayışı teşvik etmektedir. Çevresel sürdürülebilirlik ve kentsel estetik gibi kritik konular tamamen göz ardı edilmiştir. Örneğin, riskli yapıların dönüşümüne ilişkin maddelerde emsal artışı sınırları ve değer artış payı muafiyeti gibi detaylar daha açık şekilde tanımlanmalıdır” ifadelerini kullanmıştı.