Cuma gününden beri tüm dünya ABD Başkanı Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky arasında yaşananları konuşuyor. Ben de bu konuyla ilgili yazdığım “Trump’un Sömürge Valisi” başlıklı yazıda olayın nasıl patlak verdiğini anlatmaya çalışmıştım. Yazıya anlam veremediğim şekilde iki taraftan da çok eleştiri geldi. İki taraf derken Putin’i destekleyen ve Zelensky’nin yanında olan Türk okuyuculardan bahsediyorum.
Yoksa Kremlin’den bir telefon almadım meraklanmayın. Ruscu taraf başlığı kendilerine yakın bulup yazıyı okumuşlar ama başlıkta bir ters köşe olduğunu fark edince bana kızmışlar. Zelensky’i destekleyenler ise öncelikle başlığa itiraz etmek için yazıyı okumuşlar, okuyunca işin gerçek yüzünü biraz anlamışlar belki ama orada da “aslanlar gibi ülkesini savunan cesur lideri” eleştirdiğim için beni konforlu alandan atıp tutmak kolay diye eleştirmişler. Hatta kıymetli dostum Volkan Yuca da yazımı okuduktan sonra beni arayıp “Abi sana katılmadığım yerler var. Sakin kafayla tekrar baştan izle” deyince dedim en iyisi ben bir daha izleyeyim.
Volkan’ın yolladığı Forbes Youtube kanalındaki 49 dakikalık canlı yayın videosunu baştan sona izledim. Aslında olayın özeti şu. 40 dakika boyunca tatlı tatlı ilerleyen açıklamalar, soru – cevap kısmı JD Vance’ın gereksiz yere ortamı germesi ve Trump’un da Vance’ın gazına gelmesiyle bir skandala dönüşmüş. Ancak benim şahsi fikrim değişmedi. Zelensky “sorulan her soruya cevap vermeliyim” refleksiyle mücadele etmeye çalışırken ne yapacağını şaşırdı. Çünkü karşısında “her şey her yerde söylenmez” adabını bilmeyen bir adam vardı.
Dolayısıyla Donald Trump’u ne kadar eleştirsem de söylediği şeylerin doğruluğu altında ezilen bir Zelensky ile karşı karşıya kaldık. Ukrayna’nın ABD olmadan Rusya’ya karşı direnemeyeceği bir gerçek ama diplomasi teamülleri gereği her şey her yerde söylenmez. Zelensky üslup bozulduğu anda karşı tarafın çirkinleşeceğini fark edip masadan kalkabilirdi. Bu arada bir yanlış anlaşılmayı düzelteyim. Zelensky ateşkesin veya ABD ile yapılacak mineral anlaşmasının tek başına işe yaramayacağını söylediğinde haksız değil. Nitekim Rusya 2014’ten beri 25 kez bu ateşkesi bozan taraf oldu. Ancak Trump da karşı tarafın dezavantajda olduğunu söylerken, bu savaşın Zelensky’nin en başında Avrupalıların ve Biden’ın dolduruşuna geldiği için çıktığını söylerken haklıydı. Ayrıca güvenlik garantisi konusunda ısrarla “yapacağımız anlaşma bu işin teminatıdır” yaklaşımı aslında Trump’un Ukrayna meselesinden sıkıldığının da bir göstergesiydi. Trump Putin ile arasını düzeltmenin Amerikan çıkarları için daha iyi olduğunu düşünüyor olabilir.
İşte Donald Trump tam da bu yüzden çok tehlikeli bir adam. Amerika’yı tüm ülkelerden üstün görmesi bir tarafa elinde karşı tarafa karşı bir koz varsa onu kullanmaktan çekinmeyen biri. Seçim kampanyasında Zelensky’nin bir önceki yönetimi desteklediğine kinlenerek onun intikamını almak istemiş belli ki. Resmi bir toplantıda bir önceki başkana hitaben “stupid president” yani aptal başkan, bir kaç dakika sonra da “Biden adında çok da zeki olmayan bir adam” ifadelerini kullanması Oval Ofis tarihine kara bir leke olarak geçti. Amerikan basını ve demokratlar Trump’u yerden yere vurup, onun davranışlarından dolayı utandıklarını paylaştılar.
Avrupa Devletleri bu olaydan sonra kayıtsız şartsız Ukrayna’ya destek olacaklarını bildirirken Trump’un tavrına karşı direkt Trump’u hedef alan bir açıklama yapmaktan da çekindiler. En çarpıcı açıklama Polonya Başbakanı Donald Tusk’tan geldi. Tusk “500 milyon Avrupalı, 300 milyon Amerikalıdan kendilerini 140 milyon Rus’a karşı savunmalarını istiyor. Bugün Avrupa, gerçekten küresel bir güç olduğuna dair inancını kaybetmiş durumda” dedi. Ukrayna cephesinden elbette bir çok değerlendirme geldi ama bence en aklı selim açıklamalardan birini Deutsche Welle English kanalına bağlanan Ukrayna Stratejik Endüstriler Bakanlığı Danışmanı Yuri Sak yaptı.
“Zelenky’nin durumu nasıl idare ettiğini düşünüyorsunuz?” sorusuna “Milyonlarca Ukraynalının canlı takip ettiği bir basın toplantısında suçlamalara karşı susup, oturmasını bekleyemezsiniz. Bu zor durumda en iyisini yapmaya çalıştı. Kendisine inancım tam” dedi. “Trump’un her zaman çok iyi bir anlaşmacı olduğunu söylüyor, elbet bir anlaşma yolu bulunacaktır. Avrupa ile de birlik olmak zorundayız. ” diye de ekledi. Sak ayrıca Avrupa ile ABD arasında yaşanacak bir problemin tam da Rusya’nın ihtiyacı olan şey olduğunu, duyguları bir kenara bırakıp pragmatik davranılması gerektiğini söyledi.
Ben kısa süre içinde bu ikilinin tekrar bir araya gelip anlaşma sağlayacağını düşünüyorum çünkü Trump devreden çekilirse Rusya Ukrayna’nın tamamını işgal edebilir. Bu durumda Trump’un asıl isteği olan Ukrayna’nın yer altı kaynakları da Rusya’nın eline geçmiş olur. Ben yayılmacı politikaların tamamına karşıyım. Rus tarafından gelmiş ya da Amerikan tarafından gelmiş zerre önemi yok. Rusya işgal ederek, Amerika ekonomik bağımlılıkla yayılmaya çalışıyor. İkisi de dünya barışı için çok tehlikeli. Bu noktada güncel konuyla ilgili benim kişisel kanaatim Trump dünya barışı için değil de Ukrayna yer altı kaynakları için bir kez daha anlaşma masasına oturacaktır. Ama tabi kendisi bunu dünya barışı için yaptığını söyleyip, şovuna devam edecek.
